Širom svijeta popije se oko 2,25 milijardi šoljica kafe dnevno. Da li je pijenje kafe zdravo, tema je koja izaziva različita mišljenja i kontroverze. Neki ljudi smatraju da je kafa štetna za zdravlje, dok drugi tvrde da ima mnoge koristi. Istina je, kao i obično, negdje između, a ključ je u umjerenosti.
Prije svega, kafa sadrži kofein, koji je stimulans koji utiče na centralni nervni sistem. Kofein može da poveća nivo energije, koncentracije i raspoloženja, ali i da izazove nervozu, trzanje, nemir i nesanicu. Zato je važno da se kafa pije umjereno.
Pored kofeina, kafa je i izvor antioksidanasa, koji su hemijska jedinjenja koja štite ćelije od oštećenja izazvanog slobodnim radikalima. Antioksidansi mogu da pomognu u sprečavanju ili ublažavanju nekih hroničnih bolesti, kao što su dijabetes, srčane bolesti, rak i neki neurodegenerativni poremećaji.
Neka istraživanja su pokazala da je pijenje kafe povezano sa smanjenim rizikom od razvoja dijabetesa tipa 2, Parkinsonove i Alchajmerove bolesti, depresije, raka jetre, pa čak i sa dužim životom.
Ovi rezultati su, međutim, dobijeni iz opservacionih studija, koje ne mogu da dokažu uzročno-posljedičnu vezu između kafe i zdravlja. Takođe, postoje i drugi faktori koji mogu da utiču na rezultate, kao što su genetika, način života, ishrana i druge navike.
Zdravlje iz šoljice
Kafa sadrži niz korisnih hranljivih materija, uključujući riboflavin (vitamin B2), niacin (vitamin B3), magnezijum, kalijum i razna fenolna jedinjenja ili antioksidanse.
Antioksidansi pomažu u zaštiti tijela od oštećenja izazvanih slobodnim radikalima. Slobodni radikali su vrsta otpadnih proizvoda koje tijelo prirodno proizvodi kao rezultat metaboličkih procesa, oni djeluju kao toksini i mogu izazvati upalu. Naučnici su otkrili vezu između upale i nastanka metaboličkog sindroma, koji uključuje dijabetes tipa 2 i gojaznost.
Istraživači su sugerisali da sadržaj antioksidanasa u kafi može da pruži zaštitu od metaboličkog sindroma.
Neke potencijalne zdravstvene koristi povezane sa ispijanjem kafe uključuju zaštitu od dijabetesa tipa 2, Parkinsonove bolesti, bolesti jetre i raka jetre. Konzumacija kafe, takođe, podržava zdravlje srca i krvnih sudova.
Najmanje jedna šoljica kafe dnevno tokom četir godine, smanjuje rizik od dijabetesa tipa 2 za 11 odsto. Ljudi koji piju kafu imaju manje šansi da obole od depresije, Parkinsonove i Alchajmerove bolesti. Dvije do tri šoljice kafe dnevno smanjuju rizik od razvoja hepatocelularnog karcinoma (za 38 odsto) i hronične bolesti jetre (46 odsto).
Istraživači su otkrili da ispijanje jedne šoljice kafe dnevno može smanjiti rizik od kardiovaskularnih bolesti za 15 odsto.
Međutim, analiza iz 2017. je otkrila više nivoe masti i holesterola u krvi kod ljudi koji konzumiraju više kafe.
Kafa može da poveća krvni pritisak kod osoba koje nisu navikle na kofein, ali taj efekat je obično privremen i nestaje nakon nekoliko sati.
Kod osoba koje redovno piju kafu, taj efekat je još manji ili ga nema. Kod nekih osoba, međutim, kafa može da izazove veće i duže povećanje krvnog pritiska, pogotovo ako imaju genetsku sklonost ili druge faktore rizika. Zato je preporučljivo da osobe sa povišenim krvnim pritiskom provjere svoj odgovor na kafu mjerenjem pritiska prije i poslije pijenja kafe, kao i da se konsultuju sa svojim ljekarom o tome da li treba da ograniče ili prestanu da piju kafu.
U jednoj studiji iz 2018. pronađeno je da što su učesnici pili više kafe, to su više gubili na težini, indeksu telesne mase (BMI) i mase masti.
Rizik od previše kofeina
Pijenje velike količine kafe može imati neke štetne efekte, kao što su češći prelomi kostiju kod žena kafopija, komplikacije tokom trudnoće i porođaja (niske porođajne težine bebe i prijevremenog porođaja) i gorušica.
Konzumiranje velikih količina kofeina može povećati rizik od anksioznosti, posebno među ljudima sa paničnim ili anksioznim poremećajem.
Jedna studija iz 2016. godine je zaključila da visok unos kofeina tokom adolescencije može dovesti do trajnih promjena u mozgu.
Grupa istraživača je 2015. godine u kafi pronašla relativno visoke nivoe mikotoksina, proizvoda buđi i plijesni. Mikotoksini su toksične supstance koje mogu kontaminirati zrna kafe u procesu skladištenja i prerade.
Određeni medikameti, kao što su psihijatrijski lijekovi, lijekovi za štitnu žlezdu, protiv viška želudačne kiseline i antibiotici u kombinaciji sa kafom, mogu izazvati gastrointestinalne probleme, povećanje krvnog pritiska i povećanje rizika od infarkta.
Koliko kafe je zdravo piti u toku dana?
Odgovor na ovo pitanje zavisi od više stvari, kao što su individualna osjetljivost na kofein, doba dana kada se pije kafa, vrste kafe i načina pripreme.
Opšte preporuke su da se ne pređe granica od 400 miligrama kofeina dnevno, što odgovara oko četiri šoljice kafe. Neki ljudi, međutim, mogu da podnesu više ili manje kofeina, pa je potrebno slušati svoje tijelo i prilagoditi se svojim potrebama.
Treba, takođe, izbjeći pijenje kafe u vrijeme kada je nivo kortizola, hormona stresa, visok, jer to može da smanji pozitivne efekte kafe i poveća stres.
Za prosječnu osobu, koja ustaje oko šest sati ujutru, nivo kortizola dostiže vrhunac između osam i devet sati, između 12 i 13 sati i od 17.30 do 18.30. Zato je najbolje piti kafu između 9.30 i 11.30 ujutru, prenosi Politikin magazin.
Važno je da se kafa pije zbog uživanja, a ne zbog zavisnosti. Kafa je piće koje može da obogati vaš život, ali je umjerenost ključ za dobro zdravlje i dobro raspoloženje.
