Neprocjenjivo blago u Sarajevu: Znate li za legendu o nastanku Stare pravoslavne crkve?
Nijedan drugi dio Bosne i Hercegovine ne krije više historije i spleta različitih arhitektonskih pravaca kao sarajevska Baščaršija. Mjesto na kojem se sudara orijent sa austrougarskom dok iz prikrajka “vreba” moderno doba.
Idok je Baščaršija jedno od najomiljenijih turističkih destinacija, zajedno sa svim objektima, posebno onim vjerskim, čini svojevrsan dragulj glavnoga grada BiH.
Nedaleko od Sebilja, ušuškana između kamene ograde, izgađena ispod nivoa ceste koja prolazi ispred, smještena je jedna od omiljenih crkvi koje Sarajevo može ponuditi. Stara pravoslavna crkva, pod punim nazivom Crkva svetih arhanđela Mihaila i Gavrila je 2006. godine proglašena nacionalnim blagom Bosne i Hercegovine.
Iako svojom vanjštinom odudara od ustaljenog izgleda pravoslavnih crkvi, ovaj dragulj koji se prvi put spominje 1539. krije ne samo zanimljivu priču o svom nastajanju nego i petu u svijetu po vrijednosti kolekciju ikona koje se nalaze u Muzeju Stare pravoslavne crkve, ali o tome ćemo na kraju…
U požaru 1788. godine crkva je stradala, te je nakon toga dobila novi krov. U dvorištvu crkve nalazi se stari bunar u koji su se ubacivali novčići i čija se voda (iako metalnog okusa) smatrala ljekovitom.
No, vjerovatno najzanimljivija stvar vezana za Staru pravoslavnu crkvu je legenda o njenoj izgradnji.
Legenda o izgradnji Stare pravoslavne crkve
Legenda o nastanku crkve kaže da je Gazi Husrev-beg, na molbu sarajevskih pravoslavaca da izgrade crkvu, pristao, uvjetujući da građevina bude jednostavna i da pokriva isključivo prostor onoliki koliko je volovske kože.
Neki mudri starac se dosjeti pa izreza kožu na tanke kaiševe, njima označi zemljište i omogući da se sagradi dovoljno velika crkva i da se ispuni sultanov uslov. Gazija prihvati njihovu domišljatost i dozvoli gradnju, pa tako nastade crkva.
Opasana je zidom čije dvorište nadahnjuje posjetioca da u mislima odluta nekoliko vijekova unazad. Ljetopisac Mula Mustafa Bašeskija bilježi da je tadašnji namjesnik Bosne Gazi Husrev-beg dao dozvolu za gradnju crkve na molbu svog roba Matijaša.
Neprocjenjivo blago Muzeja
Vrijednost i bogatstvo eksponata u Muzeju Stare pravoslavne crkve u Sarajevu je neprocjenjivo. Riječ je o jedinstvenom blagu ikona, važnih dokumenata i drugih materijalnih ostataka, koje svjedoči o historijskom, religijskom i kulturološkom kontinuitetu.
U Muzeju se nalazi oko 700 eksponata, gdje dominiraju ikone, a jednu od ikona naslikao je i učenik čuvenog El Greka. Ikone su nastale u periodu od 15. do 19. stoljeća. Osim toga, u muzeju se nalaze i vrijedni dokumenti iz osmanskog perioda koji govore o korespondenciji pravoslavne crkve i osmanskog državnog vrha.
Jedan od najvrednijih dokumenata je i tzv. sarajevska krmčija, koja reguliše pravila crkvenog ponašanja.
Nacionalni spomenik
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine na sjednici u prvoj polovini septembra 2006. godine donijela je odluku kojom je graditeljska cjelina – Stara pravoslavna crkva (Crkva svetih arhanđela Mihaila i Gavrila) u Sarajevu proglašena nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Nacionalni spomenik se sastoji od crkve, crkvenog dvorišta, zgrade Muzeja, ogradnog zida, ulazne kapije, parohijskog doma i pokretnog naslijeđa. Između ostalog, Komisija je konstatirala da se u sklopu Muzeja nalazi zbirka od 140 ikona, četiri ikonostasna fragmenta, zbirka od 114 predmeta izrađenih od metala, zbirka od 13 knjiga, zbirka od šest starih dokumenata, te zbirka od 37 liturgijskih tkanina i veza.
Vitrine muzeja ukrašavaju brojni kujundžiski radovi, žezla koja su odlika episkopa – vladika, bogoslužbena odjeća i predmeti samo su neki od vrijednih eksponata koji su sastavni dio Muzeja.
