NJEGOVANE RUKE MAŠINBRAVARA Gestapova dokumenta otkrivaju zanimljivosti o Titu: Devet života neuhvatljivog Maršala

Tihomir Tom(č)ić, Kamilo Horvatin, Ivan Brozović, Filip Filipović, Niderle, Lebedev, Josip Tomanek, Jozef Vaclaj, Toša Tišmar – samo su neki od identiteta koje su pripadnici Gestapoa pripisivali osobi s nadimkom Tito, otkriva Njuzvik.

Nedoumice oko „pravog“ identiteta Josipa Broza Tita aktuelne su i danas, gotovo četiri decenije nakon njegove smrti. Pored brojnih knjiga objavljenih na prostoru bivše Jugoslavije i studija inostranih obavještajnih službi, zbog misterije koja okružuje ličnost doživotnog predsjednika SFRJ glavu je lomila i jedna od najozloglašenijih tajnih policija u historiji – njemački Gestapo.

U tajnim, do sada neobjavljenim dokumentima u koje je Njuzvik imao uvid, vidi se kako su oficiri SS od 1941. do 1943. godine imali ozbiljnih poteškoća da utvrde ne samo kako Tito uopšte izgleda već i ko je on, odakle se zapravo „stvorio“ i kakva je njegova agenda.

Blizak ideji mirenja Njemačke i SSSR-a
Jedan od najranijih tajnih izvještaja u kojima se razmatra Titov identitet sačinjen je septembra 1942. na osnovu saslušanja njemačkih oficira zarobljenih poslije partizanskog napada na nacističku fabriku metala u Livnu i oslobođenih prilikom dogovorene razmjene zatvorenika. Tokom zarobljeništva, njemački oficiri imali su jedinstvenu priliku da razgovaraju sa Titom, a jedan od njih dao je sljedeće svjedočanstvo:

„O Titu se može reći da je nakon zabrane Komunističke partije u Jugoslaviji bio njen nezvanični vođa. Treba reći da je u Španskom građanskom ratu zauzimao visok položaj i pod svojom komandom imao jedinicu veću od brigade. Nakon kraja tog rata otišao je u Rusiju i na jesen te godine (1939, prim. aut.), u pratnji jednog engleskog i jugoslovenskog oficira generalštaba, podmornicom je došao do dalmatinske obale. Od njih je dobio prijemnik, preko kojeg je održavao komunikaciju s inostranstvom kako bi razmjenjivali obavještajne podatke.“

Uprkos tome što je Tito, može se pretpostaviti, ciljno prebačen u Jugoslaviju engleskom podmornicom (kako je razjašnjeno u jednom dokumentu iz 1943), dvostruka, i čak višestruka politička igra po kojoj je ostao upamćen i u poslijeratnoj epohi počela je već tokom rata.

Zarobljeni njemački oficiri bili su zaprepašćeni Titovim stavom da se zbog „užasnog krvoprolića na istočnom frontu mora ugovoriti primirje između Nijemaca i Rusa, jer postoji opasnost da Engleska i Amerika na kraju opet izađu kao pobjednice“.

Tito je smatrao da bi pobjeda kapitalističkih režima koji dominiraju u angloameričkom svijetu značila propast, odnosno ropstvo za radničku klasu. Iz njegove konstatacije proizilaze dvije moguće implikacije. Prva jeste da su Titove primjedbe iznesene s namjerom da se oslabi borbeni moral neprijatelja, odnosno da povjeruju u besmisao borbe protiv Sovjeta, i tako ih u neku ruku pridobije za sebe. Sa druge strane, postoji mogućnost da je sam Tito bio daleko bliži „njemačkoj stvari“ nego što se to mislilo. U prilog tome ide i rečenica iz izvještaja u kojoj se navodi kako Tito „veoma dobro poznaje Nijemce odranije“ i kako ga „čudi da su sposobni za zločine koje su u to vrijeme izvršili u Beogradu“.

Njemački oficir kojem je Tito ovo rekao odbacio je njegove primjedbe i rekao kako se radi o „engleskim lažima, kao svojevremeno u Prvom svjetskom ratu“, očigledno igrajući njegovu igru.

Pored toga, Tito im je prilikom jednog dužeg razgovora dao detaljan opis organizacije austrougarske vojske u Prvom svjetskom ratu, pri čemu je pokazao „jako veliko stručno znanje i besprekorno poznavanje njemačkog jezika, na osnovu čega se može pretpostaviti da je Tito bio austrijski oficir“.

Ovakve izjave i detalji vezani za „vođu bandita“, kako ga najčešće nazivaju, naveli su Nijemce da se zapitaju ko je zaista Tito, kao i da u pronalaženje odgovora na to pitanje ulože ogromne resurse i potragu prenesu daleko van prostora Jugoslavije – sve do Pariza, Praga i sovjetske Rusije.

Njegovane ruke mašinbravara
U dokumentu podnesenom u oktobru 1942, njemačke obavještajne službe prvi put počinju da se bave porijeklom Tita, za koga pretpostavljaju, pre svega zbog naglaska, da je Slovenac ili Čeh, što je kasnije u jednom saslušanju potvrdio i doktor Levi Kurt.

Paradoksalno, ali kako je rastao broj onih koji su davali iskaze o Titu, tako se javljao i sve veći broj nedoumica.

„O njegovom zanimanju nemamo jasne podatke. Povremeno su ga opisivali kao intelektualca, a povremeno se smatralo i da se radi o metalurškom radniku iz oblasti Lajbaha. U svakom slučaju, on je veoma inteligentan. Nismo sigurni da je učestvovao u Španskom ratu. To ne možemo da utvrdimo na osnovu materijala kojim raspolažemo“, navodi se u jednom izvještaju iz 13. oktobra 1942.

Dok su nacističke službe širom Evrope kopale po arhivama u potrazi za pravim Titovim identitetom, službe na teritoriji okupirane Jugoslavije fokusirale su se na jedinu opipljivu stvar u vezi s neuhvatljivim Maršalom, a to je njegov fizički izgled, koji im je krajem 1942. još uvijek bio nepoznat.

Tek u izvještaju o saslušanju člana beogradskog Centralnog komiteta KPJ Svetozara Markovića iz januara 1943, Nijemci prvi put insistiraju na detaljnom Titovom opisu, ali osim fizičkih karakteristika, kao što su „široka ramena, tamna jaka kosa začešljana unazad, upadljivo markantno i glatko obrijano lice“, Marković primjećuje i da se Tito izuzetno elegantno oblačio, kao i da je „imao jako njegovane ruke, uprkos njegovom navodnom zanimanju mašinbravara“.

U komentarima na ovaj dokument vidi se da je Markovićev iskaz zagolicao maštu , naročito nakon što je istog mjeseca Gestapo dobio iskaz oficira Miterhamera, koji je naveo kako Tito, po svemu sudeći, „može biti ista ličnost kao Hrvat Kamilo Horvatin“, koji je, prije nego što je 1925. otputovao u SSSR, radio u Zagrebu kao novinar u nekoliko komunističkih publikacija. Kao dokaz, Miterhamer je priložio i Titovu fotografiju, na osnovu koje se u zasebnom izvještaju zaključuje da su Tito i Horvatin identične osobe.

Kako su njemačke tajne službe, toliko poznate po preciznosti i temeljitosti, uspele da pomešaju Josipa Broza s poznatim hrvatskim komunistom i urednikom radničko-seljačkih novina Borba, koji je 1937. i 1938. iz Moskve optuživao Tita da „daje sasvim lažnu sliku stanja u partiji“, ostaje nejasno.